System rybuddio newydd i ddarganfod creaduriaid estron ym moroedd Cymru
Fe allai system rybuddio newydd leihau鈥檙 difrod a wneir gan greaduriaid estron neu anfrodorol i ddiwydiannau morol Cymreig ac ar fywyd gwyllt brodorol.
Bydd canfod cynnar hefyd yn golygu y bydd ymdrechion i ddifa rhywogaethau ymledol yn haws gan na fyddai cymaint ohonynt ac na fyddent mor wasgaredig.
Datblygir y system rhybudd cynnar yn rhan o brosiect 18 mis dan arweiniad Cyfoeth Naturiol Cymru mewn partneriaeth ag Prifysgol Bangor.
Mae rhywogaethau anfrodorol yn greaduriaid sydd wedi鈥檜 cyflwyno i鈥檔 dyfroedd o du allan i鈥檞 cynefinoedd naturiol.
Gwneir hyn yn bennaf trwy ddamwain trwy weithgareddau megis llongiadu, hwylio hamdden ac amaethu rhywogaethau a phlanhigion morol.
Nid yw鈥檙 rhan fwyaf o鈥檙 rhywogaethau sy鈥檔 cael eu cyflwyno i ddyfroedd Cymru鈥檔 fygythiol nac yn niweidiol.
Fodd bynnag, gall rhai rhywogaethau megis ewinedd mochyn, cranc mynegog Tsieineaidd a鈥檙 chwistrell f么r garped drechu rhywogaethau brodorol gan ddwyn eu bwyd a difrodi鈥檙 cynefinoedd maent yn byw ynddynt.
Yn ei dro, gall hyn leihau poblogaeth rhywogaethau megis cregyn gleision, wystrys a chrancod gan ddifrodi diwydiannau pysgota lleol.
Bydd ymchwilwyr o Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol Bangor ac arbenigwyr o Cyfoeth Naturiol Cymru yn gweithio gyda鈥檙 diwydiannau morol, yn gyntaf yng ngogledd Cymru. Mae ffermwyr wystrys, gweithredwyr marinas a physgotwyr cimychiaid a chrancod am ganiat谩u i鈥檙 arbenigwyr osod a chasglu gwybodaeth o 鈥渂aneli aneddiadau鈥� yn y mor yn y safleoedd ble maent yn gweithio.
Dywedodd Gabrielle Wyn o Cyfoeth Naturiol Cymru:
鈥淵 cynharaf y byddwn yn adnabod unrhyw rywogaeth ymledol 鈥� y gorau yw ein siawns o daclo neu ddifa鈥檙 rhywogaeth yn gyfan gwbl yn llwyddiannus.
鈥淏ydd yn helpu i鈥檔 rhoi ni ar y blaen a bydd yn lleihau鈥檙 difrod amgylcheddol ac economaidd a achosir gan y rhywogaethau hyn.
鈥淢ae gweithio gyda鈥檙 diwydiannau pysgota a hamdden yn rhan bwysig o鈥檙 prosiect hwn. Maent yn y sefyllfa orau o ran adnabod y rhywogaethau hyn yn gynnar a bydd cofnodi鈥檜 canfyddiadau hefyd yn fuddiol i鈥檞 busnesau yn yr hir dymor鈥�.
Meddai Dr Katherine Griffith, Ysgol Gwyddorau Eigion, Prifysgol Bangor:
"Cydnabyddir yn eang erbyn hyn fod rhywogaethau anfrodorol ymwthiol yn gryn fygythiad i fioamrywiaeth morol a thrwy hynny i weithrediad ecosystemau arfordirol a morol. Mae Dr Stuart Jenkins a minnau wedi gweithio ers talwm yn y maes ymchwil hwn; bwriad ein project cyfredol gyda Cyfoeth Naturiol Cymru yw datblygu system gadarn i ganfod rhywogaethau anfrodorol morol cyn iddynt ymsefydlu'n gadarn trwy gydweithio'n agos 芒 diwydiannau morol Cymru.
鈥淏yddai canfod rhywogaethau felly yn gynnar yn agor ystod ehangach o ddewisiadau rheoli, a ddylai liniaru'r costau economaidd ac amgylcheddol a gysylltir 芒 rhywogaethau ymwthiol o'r fath. Ein gobaith yw trwy godi ymwybyddiaeth ac annog canfod rhywogaethau anfrodorol ymwthiol morol yn gynnar y gallwn gynyddu gallu'r Deyrnas Unedig ac Iwerddon i ymateb yn gyflym ac yn llwyddiannus i achosion newydd o'r fath.鈥�
Disgwylir i鈥檙 prosiect gael ei gwblhau erbyn diwedd mis Mawrth 2015.
Mae鈥檙 system rhybudd cynnar arfordirol hon yn gysylltiedig 芒 phrosiect ehangach trwy鈥檙 DU ac Iwerddon sydd hefyd yn datblygu system alltraeth trwy ddefnyddio paneli aneddiadau ar fwiau yn y m么r.
Bwriad y rhwydwaith yw canfod rhywogaethau anfrodorol ymledol morol cyn iddynt ddod yn broblem i fioamrywiaeth a diwydiant. Mae鈥檔 cynnwys yr ardaloedd 鈥榬isg uchaf鈥� i rywogaethau anfrodorol gyrraedd a lledaenu yn y DU ac Iwerddon.
Dyddiad cyhoeddi: 22 Ionawr 2014