Prifysgol Bangor yn gwobrwyo effaith eithriadol ei gweithgareddau ymchwil a menter
Ch-dd: Athro Charles Sheppard, (Prifysgol Warwick); Ronan Roche, Dr John Turner, Anne Sheppard a'r Athro John G Hughes. Dyfarnwyd gwobrau i brojectau ymchwil ym Mhrifysgol Bangor sydd wedi rhoi budd i gymunedau yn lleol ac yn fyd-eang, wrth i Brifysgol Bangor gynnal ei thrydedd Noson Wobrwyo Effaith ac Arloesi ar 3 Rhagfyr.
Mae鈥檙 gwobrau pwysig hyn ym Mhrifysgol Bangor yn cael eu rhoi i gydnabod a dathlu鈥檙 effaith y mae ymchwil, arloesi a mentergarwch y brifysgol yn eu cael ar yr economi a鈥檙 gymuned yn fwy eang. Eleni, mae鈥檙 Brifysgol wedi sefydlu categori newydd, sef Cyfraniad Neilltuol i Gymru, i nodi gweithgareddau sydd wedi bod o bwysigrwydd cenedlaethol i Gymru.
Project sy鈥檔 rhoi gwybodaeth i Lywodraeth y DU, a chyrff eraill, i gynorthwyo gyda rheoli gwarchodfa f么r fwyaf y byd a enillodd wobr y Brifysgol am Effaith Orau ar Bolisi Cyhoeddus ac/neu Wasanaethau Cyhoeddus. Noddwyd y wobr hon gan Gyfrif Cyflymu Effaith ESRC.
Mae gan Warchodfa F么r y Chagos, sef rhan o f么r gymaint 芒 Ffrainc o ran arwynebedd sy鈥檔 amgylchynu Ynysoedd Chagos yng Nghefnfor India, ddyfroedd gl芒n a phur gyda riffiau cwrel nad ydynt bron wedi eu niweidio o gwbl. Defnyddir y warchodfa hon fel safle cyfeirio byd-eang, gan weithredu fel llinyn mesur i wrthwneud y difrod i ecosystemau mewn mannau eraill. Mae鈥檔 gweithredu hefyd fel hafan i rywogaethau sy鈥檔 ail-hadu rhannau 辞鈥檙 cefnfor sydd wedi dirywio 鈥� rhannau y mae miliynau o bobl yn dibynnu arnynt am eu bywoliaeth.
Mae Dr John Turner o y Brifysgol yn cyd-arwain y gwaith gyda Phrifysgol Warwick, a鈥檙 Zoological Society of London, gyda chymorth t卯m rhyngwladol. Yn ystod eu teithiau ymchwil i鈥檙 ardal anghysbell hon, maent yn cael cyfle prin i asesu ecosystem sy鈥檔 gweithredu鈥檔 naturiol yn absenoldeb unrhyw ddylanwad dynol, er mwyn deall pa mor gadarn y mae ecosystemau鈥檔 gallu ymateb i newid hinsawdd. Mae鈥檙 t卯m hefyd yn gweithio gyda chymunedau o ynysoedd y Chagos sy鈥檔 awr yn byw yn y DU a Mauritius er mwyn eu cynnwys yn y gwaith cadwraeth a chodi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd gwarchodfeydd m么r mawr i ddiogelu cyfoeth y cefnforoedd i genedlaethau鈥檙 dyfodol.
Efo'r Is-ganghellor (chwith) mae Simon Crawford, Burpee Europe; Dr Katherine Steele, David Shaw o'r S谩rv谩ri Research Trust a James Stroud. Roedd deg mil o arddwyr amatur ar draws Prydain wedi tyfu math newydd o domato blasus, sydd yn aeddfedu鈥檔 fuan ac sydd yn addas i鈥檞 dyfu yn yr awyr agored ym Mhrydain, diolch i broject o Brifysgol Bangor, a oedd yn gweithio ar y cyd gyda busnesau. Enillodd Dr Katherine Steele a Jamie Stroud 辞鈥檙 Wobr Arloesi Gorau ym myd Busnes, a noddir gan Siemens Healthcare Diagnostics, am ddatblygu鈥檙 tomato Crimson Crush. Mae鈥檙 planhigyn, sydd yn gallu gwrthsefyll malltod, bellach yn cael ei werthu gan un o brif gyflenwyr hadau planhigion.
Datblygwyd y project fel Ysgoloriaeth Ymchwil KESS rhwng yr Ysgol, y S谩rv谩ri Research Trust a Burpee Europe. Gwerthwyd 36,000 o blanhigion yn y DU yn 2015 ac mae 1.2 miliwn o hadau eisoes wedi eu gwerthu ar gyfer tymor 2016. Disgwylir i werthiannau gyrraedd rhwng 3 a 4 miliwn o hadau'r flwyddyn wrth i gynhyrchu hadau gynyddu i gwrdd 芒鈥檙 gofyn. Bydd hyn yn galluogi tyfwyr i dyfu tomatos yn yr awyr agored heb angen defnyddio cemegau lladd ffwng ar eu planhigion.
Dyfarnwyd y wobr am Effaith Ddiwylliannol a Chymdeithasol Orau i Dr Einir Young a Gwenan Griffith, o y Brifysgol.
Yn dilyn cais am gefnogaeth, ymunodd y mewn partneriaeth gyda saith safle treftadaeth yn Ll欧n fis Ebrill 2014 i sefydlu ecoamgueddfa gyntaf Cymru a鈥檙 ecoamgueddfa wirioneddol ddigidol gyntaf yn unrhyw le yn y byd.
Dr Einir Young a Gwenan Griffith o'r Lab Cynaladwyedd a phartneriaid o #Ecoamgueddfa, Meinir Pierce Jones ac Arwel Jones efo'r Is-ganghellor. Prif nod y project yw cynnal busnesau twristiaeth yr ardal o boptu鈥檙 prif dymor ymwelwyr. Roedd amcangyfrif ceidwadol yn awgrymu y gall hyn gynyddu refeniw o 拢2 filiwn drwy dwristiaeth ddiwylliannol.
Er mwyn gwireddu hyn bu i bartneriaid #Ecoamgueddfa adnabod yr angen i gydlynu a chyd-farchnata鈥檙 鈥榗ynnig鈥� i ymwelwyr 芒 Ll欧n. Mae pecyn marchnata digidol wedi ei ddatblygu ar gyfryngau cymdeithasol, gydag apps a gwefannau wedi eu datblygu ar gyfer marchnadoedd Cymreig ac Ewropeaidd. Yn ystod yr ychydig amser ers sefydlu鈥檙 fenter, mae dros 150,000 o bobol yn fyd-eang wedi cael cyfle i weld cyfathrebiadau gan yr #Ecoamgueddfa.
Mae鈥檙 farddoniaeth hynaf sydd wedi goroesi yn yr iaith Gymraeg wedi cael sylw arbennig gan ddefnyddi辞鈥檙 cyfryngau diweddaraf i ddarparu adnoddau dysgu aml-gyfrwng ar gyfer myfyrwyr Safon Uwch Cymraeg (iaith gyntaf). Yr Athro Peredur Lynch o a fu鈥檔 arwain y project i CBAC i ddatblygu deunyddiau cwrs newydd a fyddai鈥檔 cyfoethogi鈥檙 profiad o addysgu ac astudio rhai o glasuron llenyddol yr Oesoedd Canol gan Aneurin, Taliesin a Dafydd ap Gwilym. Am hyn derbyniodd y Wobr am Gyfraniad Nodedig i Gymru.
Yr Athro Peredur Lynch a Mari Watkin o WJEC/CBAC yn derbyn y Wobr gan yr Is-ganghellor Yr Athro John G Hughes. Gofynnwyd i鈥檙 Athro Peredur Lynch arwain y project, a noddwyd gan Lywodraeth Cymru, ac roedd hyn yn gyfle iddo gyfuno dros 30 mlynedd o ddysgu ac ymchwilio ganddo ef ei hun, ynghyd ag arbenigaeth eraill, er mwyn cyflwyn辞鈥檙 rhan hon 辞鈥檙 cwrs mewn ffordd arloesol a chyffrous i athrawon a myfyrwyr, gydag offer aml-gyfrwng ar-lein yn cynnig gogwydd newydd ar lenyddiaeth Cymraeg cynnar.
Wedi ei lansio fis Mawrth 2014, mae鈥檙 adnodd ar-lein newydd ar gael nid yn unig ar gyfer athrawon a myfyrwyr, ond hefyd fel adnodd sydd ar gael am ddim i bawb sy鈥檔 ymddiddori mewn barddoniaeth Gymraeg gynnar. Bellach, yr adnoddau hyn yw鈥檙 brif ffynhonnell ar gyfer astudi辞鈥檙 Gododdin ar gyfer myfyrwyr lefel A, neu eu hathrawon a darlithwyr.
Wrth gyflwyn辞鈥檙 Gwobrau dywedodd Is-ganghellor Prifysgol Bangor, Yr Athro John G Hughes:
鈥淩ydym wedi gweld enghreifftiau gwych o effaith ein hymchwil ar fywydau pobl, ac rwyf wedi rhyfeddu at safon gwaith ein henillwyr a鈥檙 holl ymchwilwyr yn y rownd derfynol, sydd yn gweithio efo partneriaid a busnesau. Flwyddyn er i ganlyniadau Fframwaith Rhagoriaeth Ymchwil y DU gydnabod effaith fawr ein hymchwil o amgylch y byd, drwy bennu fod mwy na thri chwarter ein hymchwil naill ai gyda鈥檙 orau yn y byd neu鈥檔 cael ei chydnabod yn rhyngwladol, rydym yn parhau i gynnal gwaith ymchwil arloesol, sydd yn gwneud gwahaniaeth. Mae ein hymchwil yn cael effaith yn y rhanbarth, yng Nghymru, ond hefyd mewn sawl gwlad o amgylch y byd.鈥�
鈥淢ae ansawdd y gwaith a wneir gan ein hacademyddion wedi cael argraff fawr arnaf ac rwyf eisiau llongyfarch pawb ar y rhestr fer ar gyfer y gwobrwyon pwysig yma heno.鈥�
Dyddiad cyhoeddi: 4 Rhagfyr 2015