Darganfod rhywogaeth gwiberod newydd
Mae gr诺p o wyddonwyr o Brifysgol Bangor wedi cael sylw yn y cylchgrawn National Geographic yr wythnos hon ar 么l iddynt ddarganfod dwy rywogaeth nadredd newydd yn Ne Ddwyrain Asia.
Mae鈥檙 gr诺p, dan arweiniad Dr Anita Malhotra yn Ysgol Gwyddorau Biolegol Bangor, wedi cyhoeddi papur yn y cyfnodolyn Zootaxa yn manylu ar hanes darganfod y 
wiber bydew werdd llygaid rhuddem - Cryptelytrops Rubeus. llun: Peter Paul Van Dijk a rhywogaeth debyg arall 芒 llygaid melyn o'r enw gwiber bydew werdd Mynyddoedd Cardamom. Mae鈥檙 ddwy rywogaeth wedi cael eu hadnabod fel rhywogaethau gwahanol i'r wiber bydew llygaid mawr diolch i dros ddeuddeg mlynedd o waith yn y maes, dadansoddiad manwl ar nodweddion corfforol a dadansoddiad genetig. Mae鈥檙 olaf yn elfen hollbwysig gan fod amrywiaeth eang o rywogaethau鈥檔 gallu arddangos nodweddion corfforol tebyg iawn.
Gwnaed y gwaith dan arweiniad Dr Malhotra, mewn cydweithrediad 芒鈥檙 Roger Thorpe a Dr Bryan Stuart (oedd ar y pryd yn fyfyriwr PhD yn yr Amgueddfa Maes yn Chicago,ond sydd ar hyn o bryd yn Guradur Herpetoleg yn Amgueddfa Gwyddorau Naturiol Gogledd Carolina yn Raleigh, UDA). Ond gwnaed llawer o'r gwaith genetig gan y fyfyrwraig Mrinalini fel rhan o鈥檌 doethuriaeth yn yr Ysgol Gwyddorau Biolegol.
Eglurodd Dr Malhotra: 鈥淢ae lliw鈥檙 wiber bydew llygaid mawr yn amrywio cryn dipyn, felly roedd yn anodd penderfynu a oedd lliw llygaid trawiadol y wiber bydew llygaid rhuddem, a鈥檙 gwahaniaethau mwy cynnil yng ngwiber bydew mynyddoedd Cardamom yn ddigon o reswm dros eu diffinio鈥檔 rhywogaethau newydd. Rydym wedi treulio rhai blynyddoedd yn gweithio ar eneteg y gr诺p i wneud yn siwr eu bod yn rhywogaeth wahanol mewn gwirionedd, felly mae'r papur yn cynrychioli pen llanw 12 mlynedd o waith gan y grwp cyfan."
Ychwanegodd Dr Malhotra: 鈥淢ae ein darganfyddiadau鈥檔 bwysig oherwydd bod rhywogaethau 芒 llai o amrywiaeth yn llawer mwy tebygol o wynebu difodiant. Mae adnabod y rhywogaethau hyn yn gam cyntaf tuag at eu hamddiffyn. Mae'n golygu bod pobl yn gwybod beth sydd yno i鈥檞 amddiffyn. Er bod rhai rhywogaethau o wiberod pydew fel pe baent yn ymaddasu鈥檔 eithaf da i bresenoldeb dyn, mae eraill yn fwy cyfyngedig i goedwigoedd. Yn dibynnu ar y rhywogaeth, y prif fygythiadau yw dinistrio cynefinoedd a gor-gasglu. Fel rheol mae鈥檙 rhywogaethau hyn yn cael eu hel i鈥檞 defnyddio mewn meddyginiaethau traddodiadol, ond yn achos rhywogaeth hardd fel y wiber bydew llygaid rhuddem, gallai llawer ohonynt gael eu targedu er mwyn eu cadw mewn caethiwed.
鈥淵 cam nesaf yn y project fydd adnabod rhywogaethau eraill ac rydym yn cydweithio 芒 grwpiau ym mhob man yn Asia i wneud hyn. Rydym yn edrych hefyd ar wenwyn y nadredd a sut mae bywyd a chysylltiadau esblygol yn effeithio ar hyn.
Mae gr诺p ymchwil Ecoleg Foleciwlaidd ac Esblygiad Ymlusgiaid yn arweinwyr byd yn eu maes.
Dyddiad cyhoeddi: 29 Mawrth 2011