Teitl y prosiect: '‘Of Great Kindred and Alliance’: The status and identity of the Salesburys of Rhug and Bachymbyd, c.1475-c.1660'
Goruchwylir gan: Professor Huw Pryce and Dr Shaun Evans
Cefnogir yr ymchwil gan: This research project was generously supported by the Rhug Estate
Trwy astudiaeth achos o un teulu bonheddig, sef y Salesburys o Rhug a Bachymbyd, mae Sadie yn archwilio sut y sefydlodd a chadwodd uchelwyr Cymreig y cyfnod modern cynnar eu statws a’u hunaniaeth Gymreig. Cyrhaeddodd y Salesburys i ogledd Cymru fel gwladfawyr Seisnig yn y drydedd ganrif ar ddeg ac felly maent yn cyflwyno enghraifft arbennig o dreiddgar o sut y cafodd teulu eu cymathu i foneddigion Cymru. Mae'r traethawd ymchwil yn cwmpasu cyfran sylweddol o hanes teulu Salesbury, gan ddechrau gyda phrydlesi cynharaf ystad Bachymbyd yn y 1470au a diweddu gyda marwolaeth William Salesbury yn 1660, a rannodd ystadau'r teulu rhwng ei ddau fab. Gan bontio nifer o ddegawdau cyn ac ar ôl y Deddfau Uno (1536 a 1543), yn ogystal â’r Diwygiad Protestannaidd a Rhyfel Cartref Lloegr, dadansoddodd Sadie sut yr effeithiodd cyfnod o newid cymdeithasol ac economaidd mawr ar gysylltiadau cymdeithasol a rheolaeth ystadau’r Salesburys. Defnyddiodd amrywiaeth o ffynonellau, gan gynnwys archifau ystadau, cofnodion cyfreithiol, casgliadau llawysgrifau, barddoniaeth fawl, a diwylliant gweledol a materol.
Defnyddiodd thesis Sadie esiampl y Salesburys i herio’r ddealltwriaeth bresennol o gymdeithas fonedd yn y Gymru fodern gynnar ‘seisnigedig’. Yn hytrach, canfu fod y Salesburys yn cadw eu Cymreictod ar ôl y Deddfau Uno, a ddangoswyd yn eu defnydd parhaus o’r iaith Gymraeg ac arferion diwylliannol Cymreig, megis nawdd barddol a darpariaeth gweddwdod. Roedd y parhad hwn yn yr hunaniaeth Gymreig yn hollbwysig i safle’r Salesbury fel canolbwynt cymdeithas leol, gan sefydlu bondiau cymdeithasol gyda’u tenantiaid a’u gweision uniaith, a oedd yn ei dro yn galluogi’r teulu i gynnal eu grym economaidd.
Cyhoeddodd Sadie ei hymchwil doethuriaeth gyda Gwasg Prifysgol Cymru yn 2024 o dan y teitl
